गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India, महाराष्ट्र संस्कृती,समृद्ध इतिहास आणि अद्वितीय परंपरांचा अभिमान बाळगणार राज्य. महाराष्ट्राचा इतिहास खूप प्राचीन आणि समृद्ध आहे. महाराष्ट्राने भारतीय स्वतंत्रता संग्रामात मोठे योगदान दिले आहे.छत्रपती शिवाजी महाराज,महात्मा ज्योतिबा फुले,डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाने महाराष्ट्राने देशाच्या विकासात मोठी भूमिका बजावली आहे म्हणूनच आपण महाराष्ट्राला गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India. असे म्हणू शकतो महाराष्ट्रात उद्योग-व्यवसायासाठी खूप संधी आहेत .जगभरातील नामवंत कंपन्यांनी इथे आपले प्रकल्प उभारले आहेत.
गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
महाराष्ट्र हे भारताच्या पश्चिम भागातील एक महत्वपूर्ण राज्य आहे.गर्जा महाराष्ट्र माझा हा वाक्यांश राज्याच्या अभिमानाची आणि गौरवाची अभिव्यक्ती आहे.जय जय महाराष्ट्र माझा हे गीत म्हणून ओळखले जाते.या गीताचे गीतकार कवी राजा बढे हे आहेत.
महाराष्ट्र : एक दृष्टीक्षेप: गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
भोगोलिक स्थान : महाराष्ट्र भारताच्या पश्चिम भागात स्थित आहे.राज्याच्या पश्चिमेस अरबी समुद्र, उत्तरेस गुजरात आणि मध्यप्रदेश, पूर्वेस छत्तीसगड आणि दक्षिणेस कर्नाटक आणि गोवा आहेत.मुंबई राज्याची राजधानी,देशाची आर्थिक राजधानी म्हणून ओळखली जाते महाराष्ट्राचे एकूण क्षेत्रफळ सुमारे ३०३,७१७ चौरस किलोमीटर आहे. महाराष्ट्रात 36 जिल्हे आहेत- मुंबई, मुंबई उपनगर, ठाणे,पालघर ,रायगड ,रत्नागिरी,सिंधुदुर्ग,सांगली,सातारा,कोल्हापूर,सोलापूर,पुणे,छत्रपती संभाजीनगर ,धाराशिव,जालना, नांदेड,परभणी,बीड,लातूर,हिंगोली,नाशिक,नंदुरबार,धुळे,जळगाव,अहमदनगर,नागपूर,अमरावती,चंद्रपूर,अकोला,वर्धा,भूलढाणा,यवतमाळ,भंडारा,गोंदिया,वाशीम,गडचिरोली हे 36 जिल्हे आहेत.
महाराष्ट्रात एकूण २९ महानगरपालिका आहेत.जिल्हा परिषद ३४ आहेत. ३ नगरपालिका आहेत.महाराष्ट्रात एकूण ६ प्रशासकीय विभागातील ३६ जिल्हे मिळून ३५८ तालुके आहेत .गोदावरी,कृष्णा आणि तापी या महाराष्ट्र राज्यातून वाहणाऱ्या प्रमुख नद्या आहेत.गोदावरी नदी हि सर्वात लांब नदी म्हणून ओळखली जाते.
महाराष्ट्राचा इतिहास
महाराष्ट्राचा इतिहास प्राचीन काळापासून सुरु होतो. इ.स.पूर्व २३००-१७००च्या सुमारास सिंधू संस्कृतीत महाराष्ट्राचा सहभाग होता असे पुरावे मिळालेले आहेत. इ.स.पूर्व तिसऱ्या शतकापासून उपलब्ध आहे.राजकीय कालखंडानुसार महाराष्ट्राच्या प्रत्येक विभागाचा इतिहास वेगळा असला तरी सांस्कृतिक व सामाजिक इतिहास बराचसा समान आहे.जनपद,मगध,मौर्य,सातवाहन,वाकाटक ,चालुक्य,राष्ट्रकूट,देवगिरीचे यादव, अल्लाहुद्दिन खिलजी,मुहम्मद बिन तुघलक,पोर्तुगीज,विजापूर,मोगल,छत्रपती शिवाजी महाराज व त्यांचा सौराष्ट्र धोरण,हैदराबादचा निजाम, इंग्लिश लोक,इत्यादी राज्यकर्त्यांनी महाराष्ट्राचे विविध भाग वेगवेगळ्या कालखंडात व्यापले होते.
महाराष्ट्र नावाचा उगम गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
महाराष्ट्राला ऋग्वेदामध्ये ”राष्ट्र” या नावाने संबोधले गेले आहे.अशोकाच्या’ काळात ”राष्ट्रीक”आणि नंतर “महाराष्ट्र”या नावाने ओळखू जाऊ लागले.महाराष्ट्र हे नाव प्राकृत भाषेतील महाराष्ट्री या शब्दावरून पडण्याची शक्यता आहे.तर काही ग्रथात असे सांगितले गेले की,’महार’आणि ‘राष्ट्र’ या लोकांची वस्ती असल्याने या प्रदेशाला महाराष्ट्र असे म्हंटले गेले. काहींच्या मते हे नाव ‘महाकांताकार’ म्हणजेच ‘वने दंडकारण्य’ या शब्दाचा अपब्रहंश आहे.
महानुभाव पंथांचे थोर संत चक्रधर स्वामींनी “महंत म्हणुनी महाराष्ट्र बोलिजे” अशी व्याख्या केली आहे.छोटे छोटे गोत्र राहत होती ती गोत्रे ‘रट म्हणजेच मऱ्हट’ आहेत.ही लोक आजूबाजूच्या प्रदेशावर राज्य गाजवू लागले आणि अशीच छोटी छोटी राज्य मिळून महाराष्ट्र तयार झाले असे सांगण्यात येते. तर काहींच्या मते, महाराष्ट्र नावाचे उद्भव संस्कृत शब्द ”महाराष्ट्र” आहे,ज्याचा अर्थ होतो महान राज्य किवा ”महत्वपूर्ण राज्य’.हे नाव मुख्यत: इ.स.३२५च्या काळातील अशोक’यांच्या प्राचीन अशोकवती इ.स.२६४साली उल्ल्खेलेले गेलेले आहे.
इतिहासाचे अभ्यासक आणि महाराष्ट्राच्या इतिहासाचा दांडगा अभ्यास असणारे प्राध्यापक प्रदीप चौहान सांगतात की,पहिल्या शतकात महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश व आंध्रप्रदेश या भागात सातवाहनाचे राज्य होते महाराष्ट्रातील प्रतिष्ठान म्हणजे सध्याचे पैठण ही त्याची राजधानी होती,याच काळात गाथा सप्तशती हा महाराष्ट्री प्राकृत भाषेत काव्याग्रहंत रचला गेला.हा सातवाहन राजा त्याचा काळ होता असे मानले जाते .सातवाहनाच्या काळातच भाजे,अजिंठा,जुन्नर,नाशिक,कार्ले,कान्हेरी लेण्याची निर्मिती झाली.या काळात कला व साहित्यास प्रोत्साहन मिळून ‘महाराष्ट्री ‘या प्राकृत भाषेत विपुल ग्रहांतरचना झाली. या वरूनच पुढे या भागाचे नाव महाराष्ट्र असे पडले.
ह्युआन श्वांग जेव्हा भारतात आला होता तेव्हा त्याने महाराष्ट्राचा उल्लेख ‘म्हओलचे’असा केला आहे तसेच हुयान श्वांग याने महाराष्ट्राचे वर्णन करताना असे लिहले आहे कि महाराष्ट्राची जमीन अत्यंत सुपीक आहे.तसेच महाराष्ट्रातील लोक हि साधी परंतु तापट आहेत यांच्याशी कोणी लढाई देखील केली तर हि लोक त्यांचा पाठलाग करून शत्रूस मारतात तसेच या प्रदेशाचे दुसरे नाव हे ‘दंडकारण्य असे देखील आहे.’अश्या प्रकारे महाराष्ट्र हे नाव पडलेले आपल्याला दिसते. म्हणूनच गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India असे आपण म्हणायला काही हरकत नाही .
महाराष्ट्राची ऐतिहासिक ओळख
महाराष्ट्राचे इतिहास मोठे आणि गौरवशाली आहे. या भूमीत अनेक महान योद्धा,संत,कवी,साहित्यिक आणि समाजसुधारक जन्माला आले .छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्थापन केलेल्या मराठा साम्राज्याने संपूर्ण भारतावर राज्य केले.त्यांची नेतृत्वगुणे,राष्ट्रभक्ती,आणि यौद्ध्याची वृत्ती आजही महाराष्ट्राच्या जनतेला प्रेरित करतात. तुकाराम महाराज, ज्ञानेश्वर महाराज,एकनाथ महाराज यांसारखे संतानी महाराष्ट्राच्या धार्मिक आणि सामाजिक जीवनात परिवर्तन घडवून आणले. म्हणून तर आपला महाराष्ट्र म्हणजे गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
१ मे महाराष्ट्र दिन म्हणून का साजरा केला जातो ?
महाराष्ट्र दिन हा प्रत्येक वर्षी १ मे ला साजरा केला जातो. महाराष्ट्र दिन हा दिवस महाराष्ट्राची राज्य सुट्टी आहे. हा दिवस महाराष्ट्र राज्याच्या स्थापनेचा स्मरणार्थ साजरा केला जातो. १ मे १९६० साली महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाल्याची आठवण करून देतो,जेव्हा बॉम्बे (मुंबई) राज्याचे विभाजन होऊन महाराष्ट्र आणि गुजरात हि दोन स्वतंत्र राज्ये निर्माण झाली.
महाराष्ट्र दिनाचा इतिहास
गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India ह्या लेखामध्ये आपण महाराष्ट्र दिनाचा इतिहास पाहूया. मुंबईसह संयुक्त महाराष्ट राज्याच्या निर्मितीसाठी मराठी भाषिकांनी जोरदार आंदोलन केल. गुजराती भाषिकांनीही वेगळ्या राज्याची मागणी लावून धरली .जाळपोळ,मोर्चे आणि आंदोलन सुरु होती.संयुक्त महाराष्ट्राच्या निर्मितीसाठी १०५ जणांनी आपल्या बलिदानाची आहुती दिली.फ्लोरा फाऊटन येथे संयुक्त महाराष्ट्रासाठी प्रचंड आंदोलन करण्यात आले.त्यावेळी मुंबई राज्याचे तत्कालीन मुख्यमंत्री मोरारजी देसाई यांच्याद्वारे गोळीबार करण्याचा आदेश देण्यात आला.गोळीबार झाला आणि संयुक्त महाराष्ट्राच्या लढ्यात १०५ आंदोलक हुतात्मा झाले .त्यांतर केंद्र सरकारने १ मे १९६० रोजी मुंबई प्रांताला बॉम्बे अधिनियम १९६० नुसार महाराष्ट्र आणि गुजरात या २ राज्यांची निर्मिती करण्यात आली. मुंबई आपल्यालाच मिळावी म्हणून या २ राज्यातील भाषकांमध्ये वाद निर्माण झाला.आंदोलन झाले.
मुंबई मध्ये सर्वाधिक मराठी भाषिक राहत आहेत.ज्या भागात मराठी भाषा बोलणारे अधिक तो भाग त्या राज्याला दिला पहिजे असा निकष निघाला.मुंबई महाराष्ट्राला मिळालीच पहिजे ,असाआग्रह मराठी भाषकांनी धरला.तर गुजराती भाषिकांनी मुंबईची जडणघडण आमच्यामुळेच झाली असा दावा करत मुंबई आम्हाला मिळावी असा आग्रह धरला.पण मराठी भाषकांच्या आक्रमक आंदोलनामुळे,अखेर मुंबई महाराष्ट्राला मिळाली.आणि मुंबई महाराष्ट्राची राजधानी झाली.
१ मे कामगार दिन म्हणून का साजरा केला जातो ?
१ मे हा दिवस जगभर कामगार दिन म्हणून साजरा केला जातो .पण का हाच दिवस कामगार दिन म्हणून साजरा केला जात असेन चला पाहूया’ पूर्वी कामगारांचे शोषण व्हयचे .त्यांना दिवसातले १५तास काम करयला लागायचे.या विरूधात १८८६ मध्ये कामगार एकत्र आले आणि त्यांनी त्यांच्या हक्कासाठी आवाज उठवला .आंदोलन केले,निषेध म्हणून त्यांनी दररोज 8 तासच काम करायचे आणि पगाराची ,रजेची मागणी केली त्यांतर मार्क्सवादी आंतरराष्ट्रीय समाजवादी कॉंग्रेसने एका आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शानासाठी १९८९ मध्ये ठराव मंजूर केला .ज्यामध्ये त्यांनी कामगारांना दिवसातील 8 तासांपेक्षा जास्त काम न करण्याची मागणी केली .त्यांतर,हा वार्षिक कार्यक्रम झाला आणि १ मे हा कामगार दिन म्हणून साजरा करण्यास सुरवात झाली .
भारतात पहिला कामगार दिन चेन्नईमध्ये १९३२ मध्ये पहिला कामगार दिन साजरा करण्यात आला.
भाषेचे महत्व
मराठी भाषा ही महाराष्ट्राची शान आहे.मराठी साहित्य अत्यंत समृद्ध आहे.मराठी भाषा एक सुंदर अशी भाषा आहे.या भाषेत अनेक महान साहित्यकांनी आपले कार्य केले आहे. पु.ल. देशपांडे, वी.स.खांडेकर, ब.स. मर्ढेकर यांसारख्या साहित्यकांनी मराठी साहित्याला जागतिक स्थरावर नेले आहे.मराठी साहित्याला जागतिक स्थरावर नेले आहे.मराठी भाषेच्या माध्यमातून महाराष्ट्राच्या संस्कृतीची महती सगळीकडे पसरवली गेली आहे.मराठी भाषेने महाराष्ट्राच्या साहित्यिक, सांस्कृतिक,आणि सामाजिक जीवनात महत्वपूर्ण योगदान दिले आहे.
“महाराष्ट्राची सांस्कृतिक ओळख”
महाराष्ट्र हा संस्कृती आणि परंपरेने नटलेल राज्य आहे.महाराष्ट्राची सांस्कृतिक वारसा अत्यंत समृद्ध आहे.या राज्यात गणेशोत्सव,दिवाळी,होळी,नवरात्री, गुढी पाडवा असे अनेक सण धुमधडाक्यात साजरे केले जातात. महाराष्ट्राच्या लोककला,संस्कृती अजून जपली जाते.प्रत्येक सण आनदाने,जल्लोषाने साजरे केले जातात.महाराष्ट्राच्या लोककला ,लोकसंगीत,लोकनृत्य,हे देखील अत्यंत प्रसिद्ध आहेत.भजन,कीर्तन,लवणी,भारुड,तमाशा पारंपारिक कला आहे ,जी आज हि लोकांनी जपलेली आहे.
”गणेशोत्सवाच्या जल्लोषाने झळकनारा महाराष्ट्र.”
गणेशोत्सव हा महाराष्ट्रातील महत्वाचा आणि सर्वात मोठा सण आहे.लोक गणेशाच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना करतात आणि ११ दिवसाच्या उत्सवात विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम होतात.धार्मिक विधी पार पडतात.गणेशोत्सवाच्या निमिताने समाजात एकता,सांस्कृतिक वारसा जपला जातो.लोक गणेशाच्या मुर्तीच्या विसर्जनाच्या वेळी आनदाने आणि श्रद्धेने नृत्य करतात.आणि हा सण महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे.
वारकरी संप्रदाय आणि पंढरपूर यात्रा
महाराष्ट्राच्या धार्मिक परंपरांमध्ये वारकरी संप्रदाय आणि पंढरपूर यात्रा यांना विशेष स्थान आहे .आषाढी एकादशीला लाखो वारकरी पायी वारी’करत पंढरपूरला जातात आणि विठ्ठलाच्या चरणी नतमस्तक होतात. ही यात्रा महाराष्ट्राच्या धार्मिक आणि सांस्कृतिक एकतेचे प्रतिक आहे.संत तुकाराम महाराज यांनी अभंग लिहून आणि संत ज्ञानेश्वर महाराज यांनी ज्ञानेश्वरी सारखा ग्रंथ लिहून सर्व जगाला मानवतेचा संदेश देत वारकरी संप्रदायाचा मार्ग दाखवला ,संत चोखामेळा , संत गोरा कुंभार ,संत नामदेव महाराज यासारखे संत महाराष्ट्रात होऊन गेले असा हा वारकरी संप्रदायाचा वारसा महाराष्ट्राला लाभला आहे म्हणूनच गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
असा हा आपला महाराष्ट्र विविधतेने नटलेला ,महाराष्ट्रात निसर्ग सौंदर्य भरपूर आहे ,संह्याद्रीच्या पर्वत रांगा पर्यटकांना नेहमी खुणावत असतात ,कोकण च्या दऱ्या खोऱ्या नेहमी साद घालत असतात, आपले हे निसर्ग सौंदर्य असेच कायम राहण्यासाठी प्रत्येकाने प्रयत्न करायला हवा . प्रत्येक मराठी माणसाने आपल्या ह्या महाराष्ट्राच्या रूढी परंपरा ,संस्कुती यांचा आदर करून त्या जपल्या पाहिजेत व आपल्या पुढच्या पिढीला आपल्या परंपरा जपण्यासाठी प्रोत्साहित केले पाहिजे असा आपला महाराष्ट्र गर्जा महाराष्ट्र माझा | Maharashtra is Pride of India
FAQ :
१. महाराष्ट्र दिन कोणत्या दिवशी साजरा केला जातो ?
प्रत्येक वर्षी १ मे या दिवशी महाराष्ट्र दिन साजरा केला जातो
२. भारतात पहिला कामगार दिन कोठे साजरा करण्यात आला ?
भारतात पहिला कामगार दिन चेन्नईमध्ये १९३२ मध्ये पहिला कामगार दिन साजरा करण्यात आला.
3 .महाराष्ट्र राज्यात किती जिल्हे आहेत ?
महाराष्ट्र राज्यात एकून ३६ जिल्हे आहेत